Devletin köye ve köylüye yönelik yatırım hizmetlerinin götürülmesinde veya bir hizmetin görülmesinde kooperatifler bir tüzel kişilik olarak çok önemli bir işlevi yerine getiren kuruluşlardır.
Gelişmiş ülkeler incelendiğinde; tarımın yerelde gelişip sanayileştiği ve üreticilerinde örgütlendiği görülür.
Üretici örgütleri içerisinde en köklü geçmişe sahip ve en yaygın örgütlenme modeli kooperatiflerdir.
Kooperatifler, her yönetim sisteminde önemli bir sektör olarak değerlendirilmiş ve sistemlerin ayrılmaz bir parçası olarak görülmüştür.
Yine, kooperatifçiliğin dünyada yaklaşık 170 yıllık geçmişe sahip oluşu, hiçbir siyasi mülahaza ile değerlendirilmemesigerektiğinin önemli bir göstergesi olarak görülmelidir.
Zaten 2012 yılının tüm dünyada kooperatifler yılı olarak kutlanmasının temelindeki ana tema da bu düşünce temeline dayanmaktadır.
KOOPERATİFLERİN KURULUŞUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-Tarımsal Yapının Getirdiği Zorunluluklar
a) Arazi dağılımı,
b) İşletmelerin yapısı,
c) Sermaye birikiminin yetersizliği,
d) Tarımsal ve hayvansal üretimin bir ekonomik faaliyet olduğu, bir köyün bir çiftlik haline getirilme zorunluluğu.
2-Uygulanan Ekonomik Modelin Getirdiği Zorunluluklar
a) Özelleştirme,
b) Taban fiyat uygulamasının kaldırılması,
c) Tarımsal üretim planlamalarının yapılamamış olması,
d)Özel sektörün giderek güçlenmesi ile üretici lehine rekabet ortamının kurulamaması.
3-Yasa, Yönetmelik veya Tebliğlerle Getirilen Özendirici Tedbirler
a) Devletin kırsal alana veya üreticiye götüreceği hizmetlerde yasal muhatap bulma ihtiyacı,
b) Orman üretiminde 6831 sayılı Orman kanununun 34. ve 40. maddeleri ile tanınan haklar,
d) Proje uygulamaları ile getirilen teşvikler (Hayvancılık projeleri)
e) Örgütlü üreticiye verilen destekler (Süt, anaç sığır desteklemeleri)
4- Diğer Gerekçeler:
a. Tarımsal ürünlerin kayıt altına alınması,
b. Tarımsal Sanayinin geliştirilmesi,
c. Yeni istihdam alanlarının yaratılması ve yerinde istihdamın sağlanması,
d. Alternatif gelir getirecek projelerin geliştirilebilmesi,
e. Teknolojinin geliştirilebilmesi ve kalitenin sağlanabilmesi.
Tüm bu gerekçeler dikkate alındığında üreticinin örgütlenmesi son derece büyük önem taşımaktadır.Topyekûn kalkınmanın sağlanabilmesi için de Devletin örgütlenmeyi destekleme zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
1982 Anayasasının bu gerçeği görerek üreticinin kooperatifleşmesini önemsediği, bu nedenle özel olarak teşvik ettiği gerçeği umarız yeni hazırlanacak anayasada da dikkate alınacaktır. Aksi takdirde yeni anayasa ile üretici kazanılmış haklarını yitirmiş olacaktır.
EROL AKAR
