ZİNCİRİN İLK HALKASI
Özellikle 1980 li yıllardan sonra Ülkemiz ekonomik alanda önemli değişimler yaşamıştır. Uygulanan ekonomik modelin rekabete dayalı olması, ancak rekabeti sağlayacak ve ulusal sermaye tarafından oluşturulmuş güçlü kuruluşların yeterince var olmaması, özellikle tarımsal sanayide sanki talana benzeyen ve acımasızca yapılan özelleştirmeler, diğer taraftan gümrük birliği ve Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmalar, ekonomideki dengeleri özelliklede dar gelirli kesimlerin ve üretim yapan sektörlerin aleyhine bozmuştur.
Uluslararası sermaye, bir taraftan ağırlıklı olarak gıda maddelerinde dahi ithalata dayalı bir ekonomik yapının oluşmasına zemin hazırlarken, diğer taraftan tüketim toplumu oluşturmak için de gerekli tüm argümanları kullanmıştır. Uygulanan ekonomik model yaklaşımı, uygulanmak istenen modeli alabildiğince destekleyen alt yapının oluşmasını da teşvik etmiştir.
Örgütsel Yapılanma Sorunu
Ekonomiyi üretimden tüketime bir zincir olarak değerlendirirsek, özellikle tarımsal alanda zincirin ilk halkasını oluşturan çiftçinin ne kadar dağınık, parçalı ve rekabetten yoksun bir durumda olduğunu çok net olarak görmekteyiz.
Konuya, kooperatifçilik açısından baktığımızda tablo daha da karanlık ve vahimdir. AVM lere ve butik marketlere üreticinin tek başına ürün verme şansı olmadığı gibi kooperatiflerimizin mevcut parçalı ve güçsüz yapılarıyla bu zincirde yer bulmaları da çok zor görülmektedir.
.
Zincirin ilk halkasında sorunlar giderek ağırlaşmaktadır. Kooperatifler kurumsal yapılarını oluşturamamış, üretim alanında ekonominin kurallarına uygun bir yapılanma sağlanamamıştır. Bunun sorumlusu hiçbir zaman kooperatifler olmamıştır. Sorumlusu zincirin ilk ve son halkasına bakış açısı ile ilgilidir. Çözüm çok zor değildir. Sadece nemalanan kesimlerin direncini kırmak biraz zaman alacaktır.
Sadece kooperatifler değil, pazarda yer almak isteyen diğer örgüt yapıları da bu oluşumu sağlayamamış, özel sektör karşısında rekabet gücü elde edememiş, hatta birbirleri ile rekabet eden yapılara dönüşmüştür.
Zincirin ilk halkasındaki mevcut tabloya, üretim maliyetini etkileyen faktörlerin yanında, ekonominin kurallarına göre işlediği bir yapılanma bir organizasyon sorunu olarak bakılması gerektiğini göz ardı edemeyiz.
Orada ekonominin gerçeklerini dikkate alarak bir yapılanma gerçekleştiremezsek diğer bir ifade ile zincirin ilk halkasındaki sorun çözümlenmemişse, beş zincir marketin karşısına tarım kredi kooperatiflerini de veya başka zincirleride koysanız sorun çözümlenmeyecektir. Zincirin ilk halkasını yani esas üretim alanını organize etmek zorundasınız.
Tüketim Kooperatiflerinin Eksikliği Neleri Getirdi?
Tüketim kooperatifleri, özel sektörün rekabet edebilirliğinin önünde bir engel olarak görülmüştür. Kooperatiflere Kurumlar Vergisi yönünden sağlanan muafiyet kaldırılmış, dikey örgütlenmedeki bağ koparılmış, örgütsel yapılanmada zafiyet oluşmuş, tüketim kooperatifleri bir bir kapanmış veya işlevsiz hale gelmiş, zincirin son halkası da böylece darmadağın olmuştur. Bu gün yüksek perdeden sorun olduğu dillendirilen marketlerin temeli de aslında o gün atılmıştır.
Sayıları 500’ü aşan AVM ler ile butik alışveriş dükkânları, beldelere neredeyse köylere kadar yayılmış, uluslararası sermaye ekonominin ve sosyal yapının iliklerine kadar işlemiştir. Beş büyük zincir marketin ekonomideki pazar payları % 80 lere dayanmıştır. Maalesef oluşan bu tablonun Ülke ekonomisinde yarattığı olumsuzluğun yeni yeni farkına varılmaktadır.
Tüketim kooperatiflerini ve kadın kooperatiflerini kurarak yeniden toparlanmaya çalışan kooperatifçi dostlara kolaylıklar diliyorum. Çok önemli, göz ardı edilemeyecek bir çaba var. Ancak, sağlıklı ve güçlü bir yapılanma adına konunun tartışılmasının gerekli olduğuna inanıyorum.
Süt Pazarlamadaki Organizasyon Çok Önemli Bir Örnektir
Çözüm için yeterli irade konulabildiğinde çözümünün hiç de zor olmadığı görülecektir. Çünkü bu gün ülkemizde örnek olabilecek çok önemli bir sistem sorunsuz bir şekilde işlemektedir. Aslında zincirin ilk halkası çok önemli bir şeyi başarmıştır. Her gün binlerce ton süt binlerce üreticiden kooperatifler aracılığı ile toplanarak sanayiye gönderilmektedir. Süt kontrol edilerek, soğutulmakta, muhafaza edilmekte ve denetimli bir şekilde pazara sevk edilmektedir. Bunun için kooperatifler ciddi bir alt yapı oluşturmuştur. Diğer ürünlerinde böyle bir yöntemle tüketiciye ulaşması çok da zor olmayacaktır. Bu örnek üzerinde ciddi ciddi düşünülmesi gereken çok önemli bir örnektir.
Sonuç
Özellikle zincirin ilk halkasındaki sorunlar acil çözüm bekliyor.
