TÜKETİM KOOPERATİFLERİNE NE OLDU?
Dünyada da Ülkemizde de kooperatif olarak ilk ortaya çıkan kooperatif türü, tüketim kooperatifleridir. Bu gün anladığımız anlamda ilk kurulan kooperatif olarak anılan, İngiltere’deki dokuma işçilerinin kurduğu kooperatif de bir tüketim kooperatifi olarak ortaya çıkmıştır.
Ülkemizde Memleket Sandıkları olarak anılan kooperatif modeli de bir tüketim kooperatifidir.
1925 yılında bir kanunla kurulmuş bulunan ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün bir nolu üyesi olduğu Ankara Memurlar Tüketim Kooperatifi ve Ülkemizde Memleket Sandıkları olarak anılan kooperatif modeli, tüketim kooperatiflerinin önemini ortaya koymaktadır.
Özellikle tüketim kooperatifleri, dar ve orta gelir kesiminin her ekonomik modelde ve her siyasi konjonktürde ihtiyaç hissettiği ve spekülatif hareketleri önleyici bir argüman, bir tedbir olarak karşımıza çıkmaktadır.
Geçmişte İlkokullarda dahi faaliyet gösteren, hatta ilkokul öğrencilerine risturn dağıtan tüketim kooperatiflerinin bu gün artık olmayışının, yeni nesillerin ekonomik ve sosyal anlayışını olumsuz yönde etkilediğini söylemek mümkündür.
Hemen hemen tüm resmi kurumlarda var olan yardımlaşma sandıkları veya tüketim kooperatifleri artık yoktur. Tüketicinin korunması adına özellikle belediyelerin üstlendiği tanzim satışlar ve tanzim satış mağazaları da artık yoktur. Bunların yarattığı bu boşluğu her sokak başında var olan büyük çapta uluslararası sermayeye ait butik AVM ler doldurmuştur.
Maliye Bakanlığı biraz daha uygun şartlarda ihtiyaçlarını karşılayabilmek amaçlı olarak birkaç memurun bir araya gelerek kurduğu kooperatifleri, özel sektörün gelişmesinin önünde bir engel olarak görmüştür.
Anayasanın, kooperatiflerin desteklenmesi gerektiği açık hükmüne rağmen, 5520 sayılı kurumlar vergisi kanunu özellikle tüketim ve nakliye kooperatiflerini vergilendirme kapsamına almıştır.
Bu gün gelinen noktada; Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı istatistiklerine göre 2014 yılı itibariyle 2743 tüketim kooperatifinin 2139 unun gayrı faal olduğu, 604 adedinin faal olduğu belirtilmektedir. Ancak, belirtilen rakamlardan bu gün için ne kadarının kaldığı, kalanlarında etkinliği tartışmalıdır.
Et fiyatlarının artışından tutunda, tarla market fiyat makasının bu kadar açılmasının nedeni uygulanan ekonomik modelin spekülatif hareketlere açık olmasıdır. Tüketim kooperatifleri bu anlamda önemliyken, hatta daha işlevsel hale getirilebilecekken bu kadar zafiyet içerisinde olmasına zemin hazırlanması, hem üreticimiz hem tüketicimiz açısından ciddi bir kayıp olarak nitelendirilmelidir.
31.01.2016
