ÖZET Ülkemizde 1970 li yıllar, kooperatifçilik hareketinin ivme kazanmaya başladığı, kooperatifçilik adına olumlu kırılma noktasının yaşandığı yıllar olarak değerlendirilebilir. Bu süreç 1980 yılına kadar devam etmiş, 12 Eylül 1980 askeri hareketi ile kooperatifçilik hareketinde tasfiye ve duraklama dönemi başlamış, 1988 yılında çıkartılan 3476 sayılı yasa ile kooperatifler bölge ve merkez birliği düzeyinde ihtisaslaşma adı altında parçalı bir yapılanmaya doğru yönlendirilmiştir. Diğer taraftan mevcut üretici örgütlerine ilaveten, yetiştirici ve üretici birliklerinin kuruluş sürecine girilmiş, üreticinin aynı amaca yönelik birçok örgüte Üye/ortak olmak, dolayısıyla kaynak sağlamak zorunluluğu ortaya çıkmış, örgütler yeterince kurumsal kimlik kazanamadığı için de dışa dönük rekabetten uzak, hizmet potansiyeli yetersiz kuruluşlar haline gelmiştir.

Gelişmiş ülkelerde ise kooperatifler gelişmelerini sürdürmeye devam etmişler, özellikle tarımsal sanayide kooperatifler etkin olmaya başlamış, sanayinin hammadde tedarikçisi olmaktan çıkmışlar, kendileri üretime geçerek, doğrudan tüketiciye ulaşımı sağlayan kooperatif yapıları oluşturmuşlar ve bu gün uluslararası organizasyonları ve firmaları olan devasa kuruluşlar haline gelebilmişlerdir.

Son yıllarda tüm dünyada kooperatiflerin ve küçük aile işletmelerinin ekonomideki rolü ve önemi daha da ön plana çıkmıştır. Ülkemizde de ekonomik ve sosyal yapımız dikkate alındığında üreticilerimizin kooperatif yapılara giderek

daha fazla ihtiyaç duyduğu, kırsal kalkınmanın en önemli enstrümanlarından biri olarak kooperatiflerin önemi anlaşılmaya başlanmıştır.

Ancak, kooperatiflerin sorunlarının çözümüne yönelik çaba sarf edildiğini söylemekte pek mümkün değildir. Ülkemizde köyden kente göç nedeniyle değişen demografik yapı kooperatiflerin yapısını etkilemiş, özellikle orman köylerinde kurulmuş bulunan ve orman üretimi yapan tarımsal kalkınma kooperatiflerinin yapısını olumsuz yönde değiştirmiştir. Bu güne kadar ülke ekonomisinde kooperatiflerin rolü, yarattığı istihdam ve katma değerle ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmamış, kooperatiflerle ilgili güvenilir bilgiye ulaşımı sağlayacak veri tabanı ve güven sorununu giderici sağlıklı işleyen denetim mekanizmaları oluşturulamamıştır. Bu çalışmada, uygulamacılar olarak karşılaşılan sorunlar irdelenecek ve bu sorunların çözümüne yönelik öneriler geliştirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar kelimeler: Kooperatif, kırsal kalkınma, örgütlenme modeli, kooperatifçilik hareketi, üretici örgütlenmes