IRFO NE GETİRDİ? NE GÖTÜRDÜ?
Çiftçi Örgütlerinin güçlendirilmesi projesi (IRFO), 2005 yılında uygulamaya konulan Dünya Bankası destekli bir projedir. Çiftçi örgütlerinin kurumsal yapılanması, kapasite sorunlarının ve yetersizliklerinin giderilmesi projenin ana hedefleri arasındadır.
Bunun dışında;
- Çiftçi örgütleri ile ilgili bilinç oluşturulması,
- Finansal sorunlarının giderilmesi,
- Mevzuat yetersizlikleri,
- Denetim sorununun çözümlenmesi gibi sorunların giderilmesi amaçlanmıştır.
Projenin toplam bütçesi 10,6 milyon dolardır. 8.5 Milyon doları Dünya Bankası katkısı olarak sağlanmış, 2,1 milyon doları ise Ülke kaynaklarından karşılanmıştır. Proje sürecinde ayrılan kaynağın tamamına yakın bir bölümü kullanılmıştır.
Başlangıçta projenin nasıl ve hangi kuruluş tarafından yürütüleceği sorun olmuştur. Mevcut Türkiye Milli Kooperatifler Birliği proje dışında tutularak, Tarım Milli Birliği oluşturulmuştur. Böyle bir uygulamanın 1163 sayılı yasaya aykırılığı yargı tarafından tescil edilmiş ve bu teşebbüs olumsuz sonuçlanmıştır.
Daha sonra Tarım Kredi, Orkoop, Su Ürünleri, Sulama, Hayvancılık, Köy Koop ve Çay Kooperatifleri Merkez Birlikleri bir araya gelerek “Tarımsal Amaçlı Kooperatifler Ortak Girişimi” (TAKOG) oluşturulmuştur. Oluşturulan bu girişimin yasal bir statüsü bulunmamaktadır. TAKOG adına Orkoop projenin yürütücüsü olarak belirlenmiştir.
Üretici örgütlerindeki dağınıklık ve bölünmüşlük, olumsuz bir tablonun oluşumuna meydan vermiş, Avrupa Birliği sürecinde böylesine bir birlikteliğin yasal hale getirilmesinin zorunluluk olduğu ortaya çıkmıştır.
Projenin yukarıda belirtilen hedeflerinin ne ölçüde gerçekleştirildiği, ilgili kişi ve kuruluşlar, hatta proje yürütücüleri tarafından sürekli eleştiri konusu yapılmıştır.
IRFO projesinin gerekçelerine ve hedeflerine baktığımızda, bazı yanlış kurgulamaların olduğu bu gün biraz daha net görülmektedir. Çünkü çoğu hedef gerçekleşmemiş, üretici örgütlerinin kurumsal gelişimi ve kapasitelerinin artırılması yönünde hemen hemen hiçbir gelişme sağlanamamıştır.
Üretici örgütlerinin finansal sorunlarının çözümü gerçekleşmemiş, örgütler pamuk ipliği ile Devlet kaynaklarına veya Devlet desteğine bağımlı olmaktan kurtulamamıştır.
Mevzuatın yeniden düzenlenmesinde, üretici örgütleri ile ilgili bir model oluşturulamamıştır.
Üretici örgütlerinin belki de en önemli sorunu olan denetim sorununda hiçbir mesafe alınamamış, Üretici Örgütleri Devletin dahi güven duymadığı örgütler olmaktan kurtulamamıştır.
Proje sürecinde örgütlerle ilgili bir veri tabanı oluşturulamamış, örgütlerin potansiyelleri ve kaynakları bile belirlenmeden proje geliştirilmeye çalışılmış, dolayısıyla maliyeti çok yüksek sınırlı eğitimlerle proje sonuçlandırılmıştır.
Projenin yürütüldüğü sürede veya sonrasında, Avrupa Birliği düzeyinde faaliyet gösteren üretici örgütleriyle ve o dönemde Türkiye’de faaliyet yürüten Alman Kooperatifleri Konfederasyonu (DGRV) ile yeterince ortak çalışma zemini sağlanamamıştır.
Projenin güçlü finansmanının kullanılması sürecinde edinilen alışkanlıkların, bazı kuruluşların etik değerlerini erozyona uğratmış olması da projenin olumsuz sonuçlarından birisi olarak hatırlanacaktır. 28.07.2016
